Szczegółowa ocena stanu odżywienia -podstawy

Szczegółowa ocena stanu odżywienia pacjenta przeprowadzana jest przez lekarza.  Mniej dokładną ocenę może przeprowadzić  pielęgniarka, dietetyk, rehabilitant.

Obejmuje ona

• wywiad chorobowy
• wywiad żywieniowy
• badanie fizykalne
• badania antropometryczne
• badania laboratoryjne
• badania obrazowe

Wywiad  chorobowy – szczególnie uwagę należy zwrócić na:

• schorzenie zasadnicze i choroby towarzyszące, szczególnie prowadzące do niedożywienia, 
• zmniejszenie przyjmowania posiłków, 
• redukcję masy ciała, utratę apetytu, 
• dolegliwości towarzyszące jedzeniu, 
• schorzenia gorączkowe, przewlekłe, farmakoterapię. 
• hospitalizacje-w tym wielokrotne
• zabiego operacyjne, w tym reoperacje
• samotność, niepełnosprawność, warunki socjalne i rodzinne

Wywiad żywieniowy – oceniający ilość i skład posiłków, pite płyny, apetyt. Szczególnie należy zwracać uwagę na zmniejszanie się porcji pożywienia, okresy głodzenia. Należy oszacować wartość odżywczą jedzenia pacjenta i odpowiedzieć na pytanie czy chory zaspokaja swoje potrzeby pokarmowe w wystarczającym stopniu. Idealnie jeśli wykona go specjalista dietetyk. W przypadku braku możliwości dokładnej oceny jadłospisu należy oszacować jaką część posiłków spożywa chory. Warto zwrócić uwagę na zwyczaje żywieniowe i preferencje smakowe.

Badanie fizykalne – kompleksowe , ze szczególnym zwróceniem uwagi na:  niedowagę, zaniki mięśni i tkanki podskórnej, zapadnięte powłoki brzuszne, bladość skóry, kruchość i łamliwość paznokci, przerzedzone owłosienie w miejscach typowych, zapadnięte oczy, otępienie, bradykardię, hipotonia, nitkowate tętno, obniżoną temperaturę które  są częstymi objawami niedożywienia. 

Badania i obliczenia antropometryczne .

Podstawowe pomiary antropometryczne 

A.Wskażnik masy ciała-BMI( ang . body mass index)

• BMI=masa ciałą (kg)/iloczyn wzrostu(m2)

interpretacja wskaźnika BMI:

otyłość III stopnia BMI otyłość II stopnia BMI od  otyłość I stopnia BMI od  nadwaga BMI od  prawidłowa masa ciała BMI od  prawdopodobne niedożywienie niedożywienie BMI mniejsze od 18

> 40, 35 do 39,9 30 do 34,9 25 do 29,9 20 do 24,9 BMI od 18  do 20

B.obliczanie % należnej masy ciała (niedożywienie rozpoznaje się poniżej 85%-90% masy należnej)

• dla kobiet : (wzrost w cm – 100) – 10%
• dla mężczyzn : (wzrost w cm – 100) – 5% 

Dodatkowe pomiary antropomentryczne (wykonywane w jednostkach specjalistycznych i w celach badan naukowych)

• pomiar obwodu ramienia w połowie długości (ang midarm circumference- MAC),
• pomiar grubości fałdu skórnego nad mięśniem trójgłowym ( triceps skin fold thickness-TSF),
• dynamometria ręczna,
• analiza składu ciała metodą bioimpedancji.

Ocena laboratoryjna 

Ocena laboratoryjna jest niezbędna w pogłębionej ocenie stanu odżywienia.

Ocenia stanu odżywienia a także przygotowaniu chorego do leczenia żywieniowego i jego monitorowaniu.

Badania laboratoryjne podstawowe- oznaczanie następujących parametrów:

• morfologia krwi obwodowej ze szczególnym uwzględnieniem całkowitej liczby limfocytów, 
• stężenie białka całkowitego i albuminy,
• glikemia,
• cholesterol całkowity i trójglicerydy,
• Na, K, Ca, Mg, P, Cl
• kreatynina, mocznik
• parametry ostrej fazy
• aspat,alat, GGTP,FA
• b.ogólne moczu

Badania laboratoryjne dodatkowe

• prealbumina
• transferryna

Badania obrazowe  są także wykorzystywane w ocenie stanu odżywienia.  Należą do nich-między innymi:

• ocena tkanki mięśniowej CT lub rezonansie magnetycznym
• densytometria

Uwaga-panel badań moze ulec znacznemu rozszerzeniu w zależności od stanu klinicznego pacjenta

1. ESPEN Guidelines for Nutrition Screening 2002 Clinical Nutrition (2003) 22(4): 415–421. 
2. Mastalerz-Migas A, ZmarzłyA: Niedożywienie w grupie starszych dorosłych w praktyce lekarza rodzinnego - diagnostyka i leczenie Terapia 2007 R.15 nr 9 
3. Pertkiewicz M.Standardy żywienia pozajelitowego i żywienia dojelitowego .Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2005, wyd. 1 
4. Szczygieł B Niedożywienie związane z chorobą 1.Występowanie, rozpoznanie Bruno Szczygieł, PZWL 2011.
5. Szczygieł B Niedożywienie związane z chorobą 2 PZWL 2012.
6. Zmarzły A, red : Niedożywienie ambulatoryjne w praktyce pielęgniarskiej.WSS im.J.Gromkowskiego.2013